Bractwo Kurkowe reprezentowali: starszy Bractwa, król kurkowy Zdzisław Grzelka „Bratni” z marszałkami Markiem Długoszem i Markiem Ziemianinem, ceremoniarz Janusz Wójcik, podskarbi Krzysztof Matzka, chorąży Krystian Grzybek z asystą Krzysztofem Karbowskim i Pawłem Kubasem oraz brat Mieczysław Jakubowski.

Bardzo skromna była uroczystość w Rynku Głównym w Krakowie, przy wieży Ratuszowej, na której zawieszona jest tablica pamiątkowa autorstwa naszego brata kurkowego prof. Czesława Dźwigaja z napisem:

W tym miejscu 31 X 1918 roku

Żołnierze polscy dokonali

Rozbrojenia garnizony austriackiego

Komendantem wolnego Krakowa

Był wówczas generał

Bolesław Roja

Kraków 31 X 1988 r.

W południe, 31 października 2024 r. przedstawiciele władz Miasta z zastępcą prezydenta Krakowa Stanisławem Mazurem, Rady Miasta Krakowa oraz Rad Dzielnic I i XIII złożyli kwiaty pod tablicą na wieży Ratuszowej w Rynku Głównym. Byli z kwiatami także: konsul generalny Ukrainy w Krakowie Wiaczesław Wojnarowskyj, konsul generalny Niemiec Holger Mahnicke, poseł na Sejm RP Ireneusz Raś, przedstawiciele wojewody, dowództwo Straży Miejskiej Krakowa oraz Bractwo Kurkowe.

Pamiętam obchody tej rocznicy sprzed kilku lat. Było to zwykle wielkie wydarzenie. Na Rynku Głównym stawiano nagłośnienie, grała Dęta Orkiestra Kolejowa, uczestnicy uroczystości słyszeli głos narratora, który opowiadał z jakiej okazji jest to zgromadzenie, wręczano nagrody zwycięzcom biegu licealistów o „Szablę kpt. Antoniego Stawarza”, często przysięgę składali strażnicy miejscy.

Teraz cisza i spokój, przed południem pojawiło się kilkadziesiąt osób, które zgromadziły się przy wieży Ratuszowej. Bez żadnego nagłośnienia, bez orkiestry. Na warcie, jak zawsze stali członkowie grup rekonstrukcyjnych, m.in. w barwach 13 Galicyjskiego Pułku Piechoty „Krakowskie Dzieci”, a po drugiej stronie przedstawiciele Bractwa Kurkowego. Przy dźwiękach pojedynczego werbla delegacje złożyły kwiaty i wszyscy rozeszli się. Nie było atmosfery świętowania.

Oczywiście w ciągu trzydniowych uroczystości z okazji 106. Rocznicy wyzwolenia Krakowa z jarzma niewoli odbyły się następujące wydarzenia:

29 października na stadionie Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Kraków „Zachód”, przy pl. Na Groblach 23, odbył się bieg sztafetowy reprezentacji krakowskich liceów o szablę kpt. Antoniego Stawarza. Zwycięzcami biegu zostali uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja. Drugie miejsce zajęli uczniowie VI Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza, trzecią lokatę zajęli uczniowie IV Liceum Ogólnokształcącego.

30 października, przed Urzędem Miasta Krakowa w Rynku Podgórskim 1 zostały złożone kwiaty pod tablicą poświęconą Legionistom Podgórskim poległym za ojczyznę. Odbyły się też uroczystość przy pomniku upamiętniającym bohaterski czyn zbrojny naszych rodaków walczących o wolną i niepodległą Polskę na pl. Niepodległości w Podgórzu. Program artystyczny podczas uroczystości zaprezentowała młodzież z IV LO im. Tadeusza Kościuszki i Szkoły Muzycznej I i II st. im. Bronisława Rutkowskiego.

Złożono kwiaty przy tablicy pamiątkowej na dworcu Kraków – Płaszów oraz na grobie kpt. Antoniego Stawarza na cmentarzu Rakowickim.

31 października przedstawiciele władz Miasta, Rady Miasta Krakowa oraz Rad Dzielnic I i XIII złożyli kwiaty pod tablicą na wieży Ratuszowej w Rynku Głównym.

W dniach 30–31 października Kraków został udekorowany biało-niebieskimi flagami. Na ulice Krakowa wyjechał tabor komunikacji zbiorowej udekorowany flagami miejskimi. Podświetlone w barwach biało-niebieskich zostały po zmroku: kładka im. Bernatka, estakada Lipska-Wielicka.

Rys historyczny wydarzenia

I wojna światowa zakończyła się w Krakowie 31 października 1918 r. Tego dnia Kraków przestał być częścią habsburskiej monarchii i stał się częścią niepodległej Polski – państwa, które oficjalnie miało powstać dopiero 11 listopada 1918 r. W październiku mieszkańcy Krakowa postanowili wziąć sprawy w swoje ręce. Polscy posłowie do austriackiego parlamentu oraz austriaccy oficerowie polskiej narodowości doprowadzili do pokojowego przejęcia władzy. W Krakowie symboliczny wymiar miało przejęcie przez polskich żołnierzy – ubranych jeszcze w austriackie mundury – odwachu pod Wieżą Ratuszową. Budynek został przejęty przez Polaków, powieszono polskie flagi. Miasto zostało przejęte bezkrwawo. Dzięki determinacji i błyskawicznemu tempu działań Kraków odzyskał niepodległość dużo wcześniej niż inne miasta. Dla uczczenia tego wydarzenia co roku dokonywana jest symboliczna zmiana warty i organizowany jest bieg sztafetowy, w którym bierze udział młodzież z krakowskich liceów.

Antoni Stawarz, inicjator akcji oswobodzenia Krakowa był żołnierzem, kapitanem Wojska Polskiego, w czasach I wojny światowej porucznikiem armii austro-węgierskiej. W 1918 r. stworzył w wojsku organizację spiskową. 30 października żołnierze pod jego dowództwem opanowali dworzec kolejowy w Płaszowie. Dzień po powstaniu Stawarz z żołnierzami zajął austriackie koszary w Podgórzu, a następnie cały Kraków. Do wojska tłumnie przyłączali się mieszkańcy miasta, wśród nich liczni gimnazjaliści i studenci. Po wojnie Antoni Stawarz awansował do stopnia kapitana, służył w 57. Pułku Piechoty w Tarnowie. W 1935 r. rozpoczął pracę w krakowskim magistracie. W czasie II wojny światowej był członkiem Armii Krajowej. Zmarł w 1955 r., spoczywa na cmentarzu Rakowickim. Jego imię nosi jedna z uliczek na krakowskim Podgórzu.

Porucznik Ludwik Iwaszko – drugi, obok Stawarza, wielki bohater tamtych dni prowadził jeden z oddziałów, który przejął wszystkie obiekty wojskowe w Krakowie. Tuż po wydarzeniach krakowskich, 2 listopada 1918 r. por. Ludwik Iwaszko wyruszył na odsiecz Lwowa, gdzie walczył aż do wyparcia Ukraińców z Galicji. W 1920 r. brał udział w wojnie z bolszewikami w armii gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Uczestniczył w I, II i III Powstaniu Śląskim. W sierpniu 1939 r. wyruszył na wojnę z Niemcami. W 1945 r. został aresztowany przez Gestapo i wysłany do oflagu Luckenwalde. Po wyzwoleniu wrócił do Polski. Po odmowie współpracy ze służbami Informacji Wojskowej, w 1946 r. został zmuszony do odejścia z wojska. Wkrótce Ludwik Iwaszko i jego rodzina zostali poddani szykanom oraz pozbawieni majątku. Do końca życia pozostał wierny ideałom polskiego oficera. Posiadał wiele odznaczeń wojskowych, szczególnym uczuciem darzył „Krzyż Wyzwolenia Krakowa 31 października 1918”, którego miniaturkę nosił aż do śmierci. Zmarł 22 czerwca 1975 r. i został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.